Tư vấn chuyên môn bài
viếtTHS.BS.CKI TRẦN THỊ THANH TÚ
Bệnh viện Đa khoa Tâm
Anh TP.HCM
Căng cơ không chỉ là chấn thương xảy ra ở vận động viên.
Thực tế, bất kỳ ai cũng có thể gặp chấn thương này trong sinh hoạt, lao động.
Tình trạng căng cơ nếu không được chăm sóc đúng cách sẽ gây ra nhiều biến chứng
nặng như rách cơ, đứt gân. Vì vậy, mỗi người nên trang bị kiến thức xử lý chấn
thương đúng cách, rút ngắn quá trình phục hồi.
Căng cơ là gì?
Căng cơ là tình trạng các cơ bắp bị kéo giãn quá mức, vượt
quá ngưỡng chịu đựng. Một số trường hợp nặng có thể dẫn tới rách cơ. Tình trạng
này khiến các cơ liên quan căng cứng, không có khả năng thư giãn. Người bệnh sẽ
bị đau buốt, cử động khó khăn. Bất kỳ bộ phận nào trong cơ thể cũng có thể bị
căng cơ, phổ biến là ở cơ chân hoặc tay, thắt lưng, cổ và vai. (1)
Thông thường, người bệnh sẽ bị căng cứng cơ bắp sau
các hoạt động thể chất, tập luyện thể thao hay khi mang vác vật nặng sai tư
thế. Những vùng cơ bị căng sẽ sưng lên, xuất hiện các vết bầm
tím đi kèm, gây đau nhức cho người bệnh.
Nguyên nhân gây căng cơ
Căng thẳng
Căng thẳng là nguyên nhân phổ biến gây ra hiện tượng này. Tình
trạng căng thẳng, lo âu kéo dài sẽ gây ảnh hưởng xấu tới hệ thần kinh. Điều này
có thể dẫn tới tình trạng rối loạn quá trình não bộ truyền tín hiệu thần kinh
tới cơ. Hệ thống thần kinh thường phản ứng với căng thẳng bằng cách tăng áp lực
lên các mạch máu. Tình trạng này làm giảm lưu lượng máu tới cơ, rất dễ dẫn tới
căng cơ. (2)
Thể dục thể thao
Khởi động trước khi tập luyện và thi đấu là điều vô cùng quan
trọng. Khâu chuẩn bị này sẽ giúp làm nóng cơ thể, hỗ trợ máu chảy nhiều hơn tới
các cơ. Qua đó, cơ thể sẽ thích ứng với vận động tốt hơn, ngăn ngừa chấn thương
hiệu quả khi thực hiện những động tác mạnh.
Tuy nhiên, một số người tập lại thường bỏ qua bước khởi động.
Điều này làm gia tăng nguy cơ chấn thương thể
thao. Ngoài ra, chế
độ tập luyện thường xuyên, tần suất dày đặc với cường độ cao sẽ khiến cho các
cơ luôn trong tình trạng quá tải. Đây cũng là nguyên nhân dẫn tới tình trạng cơ
bắp bị căng cứng.
Nhiều người thường nghĩ rằng chỉ có các hoạt động quá sức hoặc cường
độ cao mới có thể dẫn tới căng cơ. Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Vì chấn
thương này có thể xảy ra ngay cả khi bạn đi bộ, trượt chân, chạy, nhảy, ném một
vật, nâng vật nặng… với tư thế không đúng.
Chuyển động lặp đi lặp lại ở cùng một vị trí
Căng cơ có thể xuất hiện khi cơ bắp bị sử dụng quá mức, liên
tục. Trường hợp này rất phổ biến ở vận động viên chạy bộ, chạy nước rút, thể
dục dụng cụ… Tình trạng này sẽ làm giảm độ linh hoạt của các cơ, gây ra các cơn
đau nhức dai dẳng trong thời gian dài.
Nguyên nhân là do các chuyển động lặp đi lặp lại tại một phần cơ
thể sẽ làm mất cân bằng hệ thống cơ bắp, tạo áp lực lớn và liên tục lên các khớp và
dây thần kinh. Lâu dài, tình trạng này có thể dẫn tới chấn thương tại những
vùng thường xuyên hoạt động, gây đau nhức nghiêm trọng.
Triệu chứng thường gặp
Người bị căng cơ thường có các triệu chứng như:
- Vùng cơ
tổn thương bị sưng tấy, bầm tím hay đỏ.
- Đau ngay
cả khi nghỉ ngơi, không vận động.
- Đau nhói khi
vận động các cơ tổn thương hoặc khớp liên quan tới cơ đó.
- Yếu gân và
cơ.
- Hạn chế
tầm vận động tại khu vực cơ bắp đang bị căng cứng.
Trong trường hợp nhẹ, dù cơ bị rách và thiếu linh hoạt, bạn vẫn
có thể sử dụng các cơ này. Trong khi, người bệnh rách cơ nghiêm trọng sẽ bị đau
đớn cùng cực, hạn chế hầu hết các cử động. Tình trạng căng cơ nhẹ tới trung
bình nếu được chăm sóc tốt có thể tự khỏi sau một vài tuần. Các trường hợp nặng
có thể phải mất nhiều tháng để cơ phục hồi.
Các phương pháp chẩn đoán căng cơ
Bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về bệnh sử và triệu chứng, sau đó kiểm
tra vận động để chẩn đoán tình trạng căng cơ Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định
bạn thực hiện các xét nghiệm nhằm tìm kiếm những tổn thương cơ cùng các nguy cơ
tiềm ẩn. Điều này sẽ giúp xác định nguyên gây căng thẳng cơ bắp,
mức độ tổn thương và phát hiện các tổn thương đi kèm (nếu có).
Các xét nghiệm thường được chỉ định gồm:
- Siêu âm:
Tìm kiếm tình trạng viêm và các tổn thương trong các sợi cơ.
- Xét nghiệm
máu: Kiểm tra các rối loạn tự miễn gây cứng cơ và các tổn thương cơ.
- Chụp
X-quang: Kiểm tra tình trạng căng cơ có liên quan tới các vấn đề về xương
hay không và loại bỏ một số yếu tố nguy cơ.
- Chụp CT và
chụp MRI: Phát hiện các bất thường của xương gây chèn ép dây thần kinh,
đánh giá thêm những tổn thương ở cơ và gân.
- Điện cơ:
Đánh giá hoạt động của các dây thần kinh và cơ bắp.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Tình trạng căng cơ nếu được chăm sóc tại nhà đúng cách sẽ phục
hồi rất nhanh. Tuy nhiên, nếu có các dấu hiệu dưới đây, bạn vẫn nên đi khám để
có biện pháp xử lý phù hợp, ngăn ngừa biến chứng nặng.
- Sau 1
tuần, tình trạng căng cơ vẫn không thuyên giảm, kèm theo những triệu chứng
nóng, đỏ vùng cơ tổn thương.
- Chóng mặt,
khó thở.
- Bị đau
nhức dữ dội khi vận động các nhóm cơ tổn thương.
Đối tượng dễ mắc bệnh
Căng cơ là chấn thương mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải. Khi
không khởi động hoặc khởi động không đúng cách trước khi tập, làm các công việc
yêu cầu vận động tay chân nhiều cũng đều có khả năng gây căng cơ. (3)
Các phương pháp điều trị
Các biện pháp khắc phục tại nhà
Phần lớn các trường hợp đều có thể tự chữa trị tại nhà. Nếu gặp
chấn thương này sau tập luyện hay sau trị liệu, bạn có thể áp dụng biện pháp xử
lý tổn thương này tại nhà bằng phương pháp
R.I.C.E như:
- Nghỉ ngơi: Người
bệnh nên dừng ngay các hoạt động tập luyện hay công việc khi bị căng cơ để
nghỉ ngơi. Bạn hạn chế vận động các vùng cơ bị tổn thương trong một vài
ngày, tránh làm tổn thương tiến triển nặng hơn.
- Chườm đá: Đây
là biện pháp hiệu quả giúp giảm sưng cơ. Bạn lưu ý nên đặt đá vào trong 1
chiếc khăn nhỏ hoặc túi chườm rồi mắt chườm lên vị trí bị căng cơ. Thời
gian chườm đá là khoảng 15 – 20 phút, mỗi lần cách nhau 60 phút, thực hiện
khoảng 1 – 3 ngày.
- Băng ép: Người
bị thương có thể sử dụng băng thun hoặc băng vải y tế để quấn quanh vùng
cơ bị căng cho tới khi tình trạng sưng thuyên giảm. Bạn không nên quấn quá
chặt vì có thể ảnh hưởng tới tuần hoàn máu.
- Nâng vùng
tổn thương cao hơn tim: Bạn nên đặt vùng cơ tổn thương cao hơn tim.
Biện pháp này giúp giảm sưng, đau và viêm cơ hiệu quả.
Điều trị y tế
Tùy theo nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng tổn
thương cơ, người bệnh sẽ được bác sĩ đề nghị các phương án điều trị như:
Sử dụng thuốc
Thuốc giãn cơ, thuốc kháng viêm mạnh thường được chỉ định cho
các trường hợp căng cơ không đáp ứng thuốc giảm đau không kê đơn, cụ thể:
- Thuốc giãn
cơ: Các loại thuốc này giúp cải thiện tình trạng co cứng cơ và co thắt cơ,
giảm khó chịu, giảm đau tại các vùng cơ bị tổn thương, qua đó cải thiện
khả năng vận động.
- Thuốc
corticoid: Đây là loại thuốc kháng viêm mạnh, có tác dụng trị viêm, ức chế
miễn dịch, chống dị ứng, cải thiện tình trạng sưng đau… Corticoid thường
được chỉ định cho các trường hợp không đáp ứng thuốc kháng viêm không
steroid (NSAID) hay căng cơ do rối loạn tự miễn.
- Thuốc
kháng sinh/kháng virus: Bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc này cho người bệnh
bị căng cơ có liên quan tới nhiễm trùng.
Vật lý trị liệu
Bác sĩ có thể đề nghị bạn tập vật lý trị liệu để thư giãn, khôi
phục chức năng của cơ, đặc biệt là trường hợp điều trị rách cơ sau phẫu thuật.
Phương pháp này giúp giảm đau, tăng cường sức cơ và khối lượng cơ, cải thiện
sức mạnh và phục hồi chức năng vận động cho người bệnh.
Người bệnh thường được hướng dẫn các bài tập kéo giãn, tăng
cường sức cơ với cường độ phù hợp. Một số trường hợp có thể được chỉ định thực
hiện các phương pháp như siêu âm trị liệu, nhiệt trị liệu, massage…
Phẫu thuật
Bác sĩ thường chỉ định can thiệp phẫu thuật cho các trường hợp
như:
- Rách cơ,
gân.
- Rách mạch
máu do căng cơ quá mức.
- Điều trị
bảo tồn không hiệu quả.
Bác sĩ sẽ gây mê toàn thân cho người bệnh, sau đó tiến hành rạch
một đường trên da và nối 2 đầu cơ, mạch máu với nhau. Sau phẫu thuật, người
bệnh có thể cần bó bột trong 3 – 4 tuần hoặc cho tới khi tổn thương lành hẳn.
Sau đó, bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn các bài tập
nhằm tăng cường sức cơ và khối lượng cơ, cải thiện sức mạnh và phục hồi chức
năng vận động.
Biện pháp phòng tránh căng cơ
Căng cơ là chấn thương thường gặp trong sinh hoạt, tập luyện và
lao động. Tuy nhiên, bạn vẫn có một số biện pháp để ngăn ngừa rủi ro này như: (4)
- Trước khi
tập luyện hoặc làm việc nặng, bạn nên khởi động để làm ấm cơ thể, kéo giãn
các cơ.
- Duy trì
thói quen vận động cơ thể mỗi ngày để giúp tăng tính linh hoạt cho cơ.
- Hạn chế
ngồi một chỗ quá lâu, đặc biệt là dân văn phòng.
- Nếu cần
nâng vác vật nặng, bạn nên thực hiện đúng tư thế.
- Tránh ngồi
hoặc đứng sai tư thế.
- Chế độ ăn
uống khoa học: Mỗi ngày, bạn nên đảm bảo cơ thể được bổ sung đầy đủ dinh
dưỡng. Điều này sẽ giúp cơ, gân, xương khớp chắc khỏe, hỗ trợ tốt cho các
hoạt động thường ngày.
- Sắp xếp
thời gian nghỉ ngơi hợp lý: Bạn nên tránh vận động hoặc làm việc quá sức,
thay vào đó là nên cân bằng giữa nghỉ ngơi và vận động. Điều này sẽ giúp
ngăn ngừa chấn thương hiệu quả, cơ thể cũng có thời gian hồi phục.
Cách chăm sóc và hồi phục của người bệnh
Khi bị căng cơ, bạn nên có một chế độ dinh dưỡng và vận
động phù hợp để rút ngắn quá trình phục hồi, cụ thể:
- Bổ sung đủ
nước cho cơ thể: Axit lactic tan trong nước. Đây là một chất được
sinh ra khi các cơ bị thiếu oxy trong lúc vận động. Nếu lượng axit lactic
tích tụ vượt ngưỡng cho phép sẽ gây ra tình trạng nóng rát, nhức mỏi cơ,
thậm chí là vùng bị ảnh hưởng có thể không cử động được nữa. Vì thế, bạn
nên bổ sung đầy đủ nước trước, trong và sau khi tập để ngăn ngừa sự ứ đọng
axit lactic trong cơ, hạn chế sự xuất hiện của các cơn căng cơ đột ngột.
- Bổ sung
thực phẩm giàu canxi và magie: Các loại thực phẩm giàu canxi và magie
bạn nên ăn mỗi ngày là rau bina, cải xanh, các loại đậu, củ cải, bí ngô,
gạo, hạt vừng, hạt hướng dương, yến mạch, tôm, cá, sữa, phô mai… Ngoài ra,
magie còn có khả năng cung cấp năng lượng trực tiếp cho các cơ, canxi giúp
duy trì sự chắc khỏe cho cơ bắp.
- Bổ sung
vitamin B: Bạn nên bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin B như hải
sản, thịt đỏ, sữa, ngũ cốc, trứng… vào bữa ăn hằng ngày. Loại vitamin này
sẽ vận chuyển đường đi khắp nơi trong cơ thể, cung cấp năng lượng cần
thiết cho các hoạt động mỗi ngày và làm giảm axit lactic trong cơ.
Chế độ sinh hoạt
- Vận động
nhẹ nhàng: Sau một đợt căng cơ, người bệnh nên vận động nhẹ nhàng, điều
chỉnh thể lực, giảm dần cường độ vận động hay lựa chọn loại hình luyện tập
nhẹ nhàng khác. Sau đó, bạn mới nên tăng dần cường độ vận động lên để cơ
thể có đủ thời gian thích nghi. Để ngăn ngừa tình trạng căng cơ tái phát,
bạn nên khởi động thật kỹ trước khi vào bài tập chính. Khi bài tập kết
thúc, bạn nên thư giãn các cơ với các động tác nhẹ nhàng, thả lỏng cơ thể.
- Tập các
bài tập giãn cơ: Các bài tập này không những giúp cơ bắp thư giãn, giảm
đau mà còn hạn chế chấn thương khi tập luyện. Bạn nên xác định vùng cơ
mình bị đau nhức rồi thực hiện những bài tập kéo giãn phù hợp tại vùng cơ
này.
- Massage:
Đây là phương pháp hữu hiệu giúp thư giãn, làm dịu các cơn đau cơ. Nếu bị
căng cơ sau khi vận động, bạn chỉ cần thực hiện một số động tác massage
đơn giản là đã có thể giải phóng áp lực tích tụ tại các vùng cơ, qua đó
giảm đau và thư giãn cơ.
- Ngủ sâu:
Nếu sau khi tập bị căng cơ, bạn nên nghỉ ngơi, cố gắng đi ngủ sớm hay có
giấc ngủ ngắn vào buổi trưa. Điều này sẽ giúp cơ bắp có thời gian nghỉ
ngơi và phục hồi.
- Tắm muối
epsom: Nếu bị đau nhức cơ, ngâm cơ thể trong bồn tắm nước nóng với muối
epsom sẽ là giải pháp giảm đau tuyệt vời. Loại muối này rất giàu magie,
giúp giãn cơ một cách tự nhiên, loại bỏ axit lactic dư thừa ra khỏi các mô
bị tổn thương, cải thiện tình trạng sưng viêm.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh
Lời bình: Cảm ơn bệnh viện & tác giả. Tôi đã Sử dụng thuốc này, điều trị 7 ngày, căng cơ biến mất hoàn toàn. Thuốc ở ngay đây chứ đâu!
Hãy chăm lo tới sức khỏe chính mình, hãy phòng bệnh trước khi bệnh tới.